Bệnh do Virus Adeno gây ra; triệu chứng; dấu hiệu nhận biết; chẩn đoán điều trị và cách phòng ngừa ra sao?

In bài này
Chi tiết
Chuyên mục: Kiến Thức Y học

Nhiễm một trong số nhiều loại virus adeno có thể không có triệu chứng hoặc gây ra các hội chứng cụ thể, bao gồm nhiễm trùng đường hô hấp nhẹ, viêm kết giác mạc, viêm dạ dày và ruột, viêm bàng quang và viêm phổi nguyên phát. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng. Điều trị là hỗ trợ.

Virus Adeno là gì?

Adeno vi rút là một loại virus thuộc họ Adenoviridae có 57 type cơ bản và 7 loài. Thông thường, type 1-5, 7, 14, 21 gây nên viêm họng cấp và viêm kết mạc. Type 40, 41 dẫn đến triệu chứng tiêu chảy phổ biến cho trẻ em. Những trường hợp mắc bệnh nặng hơn sẽ do adenovirus type 5, 8, 19 gây ra.

Một điểm đặc biệt đó là Adeno virus có thể sống sót tại môi trường bên ngoài khá bền vững. Cụ thể, Adeno virus có thể gây nhiễm bệnh ở điều kiện 36 độ C trong vòng 7 ngày, 22 độ C trong vòng 14 ngày, 4 độ C trong vòng 70 ngày. Adeno virus mất khả năng truyền nhiễm với nhiệt độ 56 độ C từ 3 - 5 phút.

Bệnh thường tập trung chủ yếu vào mùa xuân - hè và dễ nhầm lẫn với viêm đường hô hấp cấp hoặc bệnh sốt dengue đầu mùa hè khi bệnh không có dấu hiệu viêm kết mạc đặc trưng như Adeno virus.

Adeno virus được chia ra làm 7 nhóm với thứ tự từ A - G, virus có đến hơn 50 type gây bệnh cho cơ quan trong cơ thể của con người. Trong đó các tổn thương đặc trưng do Adeno virus gây nên như là viêm đường hô hấp cấp trên và dưới, viêm kết giác mạc (đau mắt đỏ), bệnh về đường tiêu hóa (đi ngoài, buồn ói,...), viêm bàng quang, viêm màng não,... Adeno virus đặc biệt phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn chuyển mùa Xuân - Hè hoặc Thu - Đông.

Triệu chứng và dấu hiệu nhận biết khi nhiễm virus Adeno?

Trong các tế bào miễn dịch bình thường, hầu hết các trường hợp nhiễm adeno vi rút đều không có triệu chứng. Khi các trường hợp nhiễm có triệu chứng, biểu hiện lâm sàng có thể rất đa dạng vì hầu hết các adeno virus gây bệnh nhẹ đều có ái lực với nhiều loại mô.

Hầu hết các trường hợp nhiễm trùng có triệu chứng xảy ra ở trẻ em và gây sốt và các triệu chứng của đường hô hấp trên, bao gồm viêm họng, viêm tai giữa, ho và viêm amidan xuất tiết có hạch cổ có thể khó phân biệt với viêm họng do streptococcal nhóm A. Adeno vi rút típ 3 và 7 gây ra một hội chứng riêng biệt của viêm kết mạc, viêm họng và sốt (sốt kèm theo viêm kết mạc - viêm họng - hạch).

Hội chứng adeno hiếm gặp ở trẻ sơ sinh bao gồm nặng viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Trong các quần thể thanh niên khép kín (ví dụ: tân binh), có thể xảy ra các đợt bùng phát dịch bệnh đường hô hấp; các triệu chứng bao gồm sốt và các triệu chứng của đường hô hấp dưới, thường là viêm khí - phế quản nhưng đôi khi là viêm phổi.

Các cụm ca nhiễm bị bệnh hô hấp nặng, do các adeno virus đặc hiệu (đặc biệt là các tuýp 7, 14 và 55) gây ra, đã xảy ra trên người lớn khỏe mạnh.

Các trường hợp nhiễm adeno virus đang ngày càng được công nhận là nguyên nhân gây bệnh hô hấp nặng và bệnh khác trên lâm sàng ở người lớn bị suy giảm miễn dịch.

Viêm kết giác mạc theo dịch đôi khi nặng, xảy ra không thường xuyên và thành dịch. Bệnh viêm kết mạc thường gặp ở cả hai mắt. Có thể có sưng hạch quanh tai. Có thể có phù kết mạc, đau và các tổn thương giác mạc dạng đốm có thể nhìn thấy khi nhuộm fluorescein. Triệu chứng toàn thân nhẹ hoặc không có. Viêm kết giác mạc theo dịch thường khỏi trong vòng 3 đến 4 tuần, mặc dù các tổn thương giác mạc có thể tồn tại lâu hơn nhiều.

Các hội chứng do adeno virus không bị ở đường hô hấp bao gồm viêm bàng quang xuất huyết, tiêu chảy ở trẻ sơ sinh và viêm não-màng não.

Hầu hết bệnh nhân hồi phục hoàn toàn. Thậm chí viêm phổi do adeno virus nguyên phát nặng cũng không gây tử vong ngoại trừ các trường hợp tối cấp hiếm gặp, chủ yếu ở trẻ sơ sinh, tân binh và những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.

Chẩn đoán nhiễm Adeno virus?

  • Đánh giá lâm sàng

  • Đối với bệnh nặng, xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR) các dịch tiết ở đường hô hấp và máu

Chẩn đoán cận lâm sàng nhiễm adeno virus hiếm khi ảnh hưởng đến xử trí. Trong giai đoạn bệnh cấp tính, vi rút có thể được phân lập từ các dịch tiết ở đường hô hấp và mắt và đôi khi là ở phân và nước tiểu. Hiệu giá kháng thể trong huyết thanh tăng gấp 4 lần có thể chỉ ra tình trạng nhiễm adeno virus gần đây nhưng có ít tiện ích về mặt lâm sàng.

Xét nghiệm PCR có thể phát hiện DNA adeno virus trong các dịch tiết ở đường hô hấp và máu và rất hữu ích khi bệnh nhân mắc bệnh nặng và cần chẩn đoán.
Điều trị nhiễm Adeno virus?

  • Điều trị triệu chứng

Điều trị nhiễm adenovirus là điều trị triệu chứng và hỗ trợ. Không có thuốc kháng vi rút nào được chứng minh là có hiệu quả, mặc dù ribavirin và cidofovir đã được sử dụng trên những bệnh nhân suy giảm miễn dịch với các kết quả khác nhau.

Vaccine và cách phòng ngừa nhiễm Adeno virus?

Vắc xin chứa adenovirus sống tuýp 4 và 7, được cho dùng theo đường uống dưới dạng một viên nang tan trong ruột, có thể ngăn ngừa hầu hết bệnh lý do hai tuýp này gây ra. Không có vắc xin trong một vài năm nhưng đã được áp dụng lại vào năm 2011. Tuy nhiên, loại này chỉ có sẵn để dùng cho quân nhân. Vắc xin này có thể được dùng cho những bệnh nhân từ 17 đến 50 tuổi và không nên dùng cho phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.

Để giảm thiểu lây truyền, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe nên thay găng tay và rửa tay sau khi khám bệnh nhân bị nhiễm bệnh, khử trùng dụng cụ đầy đủ và tránh sử dụng cùng một dụng cụ nhãn khoa trên nhiều bệnh nhân. Nhóm adenovirus kháng với nhiều chất khử trùng thông thường; nên dùng các sản phẩm có chất tẩy trắng có 2000 đến 5000 ppm clo, theo khuyến nghị của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) các sản phẩm kháng vi sinh vật có hiệu quả chống lại norovirus. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) đưa ra các khuyến nghị cụ thể về việc khử trùng dụng cụ nhãn khoa để ngăn ngừa dịch viêm kết mạc - giác mạc.

Đã có thuốc điều trị bệnh do virus Adeno gây ra hay chưa?

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh do virus Adeno gây ra. Đối với những trường hợp nhiễm virus thể nhẹ, người bệnh có thể tự khỏi mà không cần điều trị.

Trong trường hợp trẻ sốt cao trên 38,5 độ cho trẻ uống thuốc hạ sốt, bù nước và điện giải, bổ sung dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng và theo dõi biến chứng bội nhiễm, viêm phổi để có biện pháp điều trị hỗ trợ kịp thời.

Việc sử dụng thuốc kháng sinh hay thuốc kháng virus chỉ được chỉ định trong các trường hợp đặc biệt, bệnh nặng, suy giảm miễn dịch và phải do bác sĩ cân nhắc chỉ định.

Về chăm sóc trẻ bệnh, cha mẹ cần chú ý giữ vệ sinh cá nhân cho trẻ tốt, nhỏ mũi, súc miệng bằng nước muối sinh lý để giảm đau họng.

Về chăm sóc dinh dưỡng, trẻ có thể khó chịu, quấy khóc, khó ăn uống. Vì vậy, cha mẹ cần chú ý đảm bảo dinh dưỡng cho trẻ bằng cách cho trẻ ăn các thức ăn lỏng, mềm, có mùi vị dễ chịu, dễ nuốt, dễ tiêu như cháo thịt, cháo sườn nhừ, cháo gà, súp gà…

Nếu trẻ buồn nôn hoặc nôn cần chia nhỏ bữa ăn, cho trẻ ăn ít một để hạn chế nôn trớ và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.

Tình hình mắc bệnh do virus adeno gây ra ở Việt Nam hiện nay?

Theo thông tin mới nhất của Bệnh viện Nhi Trung ương, từ tháng 8/2022 đến nay, số ca bệnh virus Adeno dương tính phát hiện tại đây tăng cao. Tổng số ca nhiễm virus Adeno ghi nhận trong toàn bệnh viện từ đầu năm 2022 là 1.406 ca bệnh, số ca bệnh nội trú 811 (chiếm gần 58%) với 7 ca tử vong.

Chỉ tính riêng từ tháng 8- 21/9/2022, tổng số ca bệnh virus Adeno phát hiện là 1.316 trường hợp với 738 bệnh nhân nội trú. Tỷ lệ chung trẻ mắc virus Adeno nhập viện chiếm khoảng 4% so với tổng số người bệnh điều trị nội trú.

Lãnh đạo Bệnh viện cho biết do đã có sự chủ động và kịp thời ứng phó trước diễn biến của bệnh virus Adeno nên cho đến thời điểm hiện tại Bệnh viện Nhi Trung ương vẫn đảm bảo công tác thu dung và điều trị trẻ nhiễm virus Adeno, không xảy ra tình trạng quá tải, đảm bảo mỗi trẻ một giường bệnh, không phải nằm ghép với các bệnh nhi khác.

Tăng cường phòng chống, phân tích dịch tễ học các trường hợp mắc, tử vong do virus Adeno?

Trước thực tiễn số trẻ mắc virus Adeno gia tăng, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế mới đây đã có văn bản gửi Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur; Sở Y tế các tỉnh, thành phố về việc tăng cường phòng chống bệnh do virus Adeno.

Để chủ động tăng cường các biện pháp phòng, chống dịch, Cục Y tế dự phòng đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố chỉ đạo các đơn vị y tế tăng cường giám sát, phát hiện sớm các trường hợp mắc bệnh, các ổ dịch do virus Adeno, triển khai xử lý triệt để các ổ dịch, hạn chế lây lan ra diện rộng. Báo cáo kịp thời, đầy đủ tình hình dịch bệnh theo quy định của Bộ Y tế.

Cục Y tế dự phòng cũng yêu cầu Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương khẩn trương phối hợp với Bệnh viện Nhi Trung ương rà soát, điều tra, phân tích dịch tễ học các trường hợp mắc, tử vong do virus Adeno tại Bệnh viện Nhi Trung ương, kịp thời báo cáo và đề xuất các giải pháp phòng chống.

Đối với các Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur, Cục Y tế dự phòng đề nghị tăng cường giám sát chặt chẽ diễn biến tình hình dịch bệnh của các địa phương khu vực phụ trách để phân tích, đánh giá nguy cơ, nhận định, dự báo tình hình dịch bệnh

Theo PGS.TS Lê Thị Hồng Hanh- Giám đốc Trung tâm hô hấp, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết: Bệnh do virus Adeno gây ra xuất hiện quanh năm nhưng đặc biệt phát triển mạnh vào thời điểm giao mùa Xuân – Hè hoặc Thu – Đông.

Virus Adeno lây truyền qua đường giọt bắn, đường hô hấp giữa người với người. Bệnh có thể lây qua niêm mạc khi bơi lội hoặc nguồn nước dùng trong sinh hoạt bị ô nhiễm, hoặc lây truyền khi người lành sử dụng chung những vật dụng cá nhân với người bệnh. Thời gian ủ bệnh khoảng từ 8-12 ngày.

Virus Adeno có thể gây bệnh ở mọi đối tượng và mọi lứa tuổi (trẻ em hay gặp ở độ tuổi từ 6 tháng – 5 tuổi). Trong đó, các đối tượng như trẻ em, người lớn tuổi, người bị bệnh mạn tính… thường có nguy cơ cao nhiễm virus này do có sức đề kháng kém.

Trẻ nhiễm virus Adeno thường có các biểu hiện như: Sốt cao, ho, khò khè, có thể kèm theo viêm kết mạc mắt và rối loạn tiêu hoá. Với trẻ có biểu hiện nặng thì xuất hiện tình trạng khó thở.

Nguồn: Tổng hợp; moh.gov.vn; msdmanuals.com